بررسی رابطه عزت نفس با پيشرفت تحصيلي در ميان دانش‌آموزان مقطع دبيرستان

این متن شامل 45 صفحه می باشد

يكي از مهم‌ترين صفات بشري براي رسيدن به هدف‌هايي كه انسان در پيش دارد عزت نفس است برخورداري از اراده و اعتماد به نفس قوي، قدرت تصميم‌گيري و ابتكار، خلاقيت، سلامت فكر و بهداشت رواني ارتباط مستقيمي با ميزان عزت نفس و احساس خود ارزشمندي دارد.

منظور از عزت نفس، احساس و تصوري است كه فرد به مرور زمان نسبت به خويشتن در ذهن مي‌پروراند. به عبارت ساده‌تر، عزت نفس يعني، ارزيابي فرد از خودش، حال اين برداشت و ارزيابي مي‌تواند مثبت و خوشايند باشد، يا منفي و ناخوشايند.

کودکانی که از عزت نفس بالایی برخوردارند، معمولاً احساس خوبی نسبت به خود دارند و بهتر می‌توانند اختلافات خود را با سایر کودکان حل کنند و در مقابله با مشکلات، ناملایمات و ناکامی‌ها مقاوم‌ترند این کودکان اغلب خنده‌رو و خوش‌بین، منطقی و دارای خودپنداری مثبت هستند و از زندگیشان لذت می‌برند. برعکس، کودکانی که دارای عزت نفس پائینی هستند، اغلب در مواجهه با مشکلات و سختی‌ها دچار اضطراب فراوان و ناکامی می‌شوند. این گروه از کودکان معمولاً در حل تعارضات و اختلافات موجود با سایر هم سن و سالانشان مشکل دارند آن‌ها دائم با افکار انتقادی از خویشتن، موجب اذیت و آزار خود می‌شوند(سلحشور، 1379).

برای اینکه کودکان و نوجوانان بتوانند از حداکثر ظرفیت ذهنی و توانمندی‌های بالقوه‌ی فرد برخوردار شوند می‌بایست از نگرش مثبت نسبت به فرد و محیط اطراف و انگیزه‌ای غنی برای تلاش و کوشش بهره‌مند شوند بی‌شک نوجوانانی که دارای عزت نفس قابل توجهی هستند، نسبت به همسالان خود در شرایط مشابه، پیشرفت تحصیلی و کارآیی بیشتری از خود نشان می‌دهند و نیز از بارزترین ویژگی‌های صاحبان تفکر واگرا و افراد خلاق، داشتن اعتماد به نفس و عزت نفس بالاست.

لذا پرورش عزت نفس در کودکان و نوجوانان از مهم‌ترین وظایف اولیاء و مربیان می‌باشد که در این ارتباط بیشترین نقش برعهده‌ی الگوهای رفتاری است(افروز، 1373).

موفقیت‌های تحصیلی و شکست‌های تحصیلی فرد در مدرسه و مسائل مربوط به تحصیل متقابلاً بر عزت نفس و عزت نفس بر تحصیل تأثیر می‌گذارند که میزان تأثیر آن از جامعه‌ای به جامعه دیگر فرق می‌کند. در تحقیق حاضر به بررسی رابطه بین عزت نفس و پیشرفت تحصیلی دانش‌آموزان مقطع دبیرستان در شهرستان بیجار در سال تحصیلی 87-86 می‌پردازند.

بیان مسأله:

عزت نفس، احساس ارزش، درجه تصویب تأیید، پذیرش و ارزشمندی است که شخص نسبت به خویشتن احساس می‌کند (شاملو، 1372). وقتی سخن از عزت نفس به میان می‌آید ارزش شخصی یا احساسی که از فرد در نظر اعضای گروه مجسم می‌شود مطرح می‌گردد. یکی از پیچیده‌ترین و ناراحت کننده‌ترین مسائل شخصیتی عقده حقارت است. کودکانی که احساس بی‌لیاقتی و عقب‌ماندگی می‌کنند کمتر برای موفقیت و انجام دادن کارها به تلاش و کوشش دست می‌زنند. رشد سالم شخصیت ایجاب می‌کند که شخص نه فقط برای شناخت خود، بلکه بیشتر برای پذیرش خود فعالیت کند پژوهش‌های ارزشمندی درباره‌ی ارتباط خودشناسی فرد در رابطه با رشد سالم و سازگاری‌های شخصیتی افراد انجام گرفته و نتایج مثبت و سودمندی به بار آورده است(پارسا، 1376).

در زمینه رابطه‌ی بین احساس ارزشمندی و عزت نفس با پیشرفت تحصیلی، نظر مربیان و اساتید و متخصصان تعلیم و تربیت بر این است که عوامل روحی و روانی تأثیر بسیار بالایی در موفقیت یا عدم موفقیت تحصیلی دانش‌آموزان دارد پژوهش‌های زیادی در زمینه پی بردن به رابطه عزت نفس و پیشرفت تحصیلی صورت گرفته است. گسترده‌ترین این تحقیقات پژوهشی است که به وسیله گیل دات انجام شده نتایج تحقیق مؤید رابطه بالا بین انگیزه پیشرفت و عزت نفس است. یکی دیگر از این پژوهش‌ها در زمینه‌ی عزت نفس یافته‌های کوپر اسمیت است که در سال 1967 منتشر شد. به نظر کوپر اسمیت منابع عزت نفس شامل موارد ذیل‌اند:

1. پای بند بودن به آداب و قوانین اجتماعی و اخلاقی
2. مهم بودن: وقتی شخص متوجه گردد که اهمیت دارد و در زندگی دیگران مهم است عزت نفس او بالا می‌رود.
3. موفقیت
4. قدرت: وقتی شخص احساس قدرت کند، در نتیجه می‌تواند روی سایرین اثر گذاشته و متعاقباً عزت نفس او بالا می‌رود.

بنابراین ارزش وجودی عزت نفس به عنوان بعدی از ابعاد شخصیت انسان و ارتباط آن با موفقیت‌ها و با شکست و ناکامی‌های فرد قابل ملاحظه و تبیین است. در این تحقیق که بررسی رابطه عزت نفس و پیشرفت تحصیلی در میان دانش‌آموزان مقطع دبیرستان در شهرستان بیجار در سال تحصیلی 87-86 است سعی می‌کنیم که این رابطه را با استفاده از پرسشنامه عزت نفس به نتیجه برسانیم. حال سؤال این است که عزت نفس و پیشرفت تحصیلی چه رابطه‌ای با هم دارند؟

اهمیت و ضرورت مسأله:

داشتن عزت نفس برای یک زندگی موفقیت‌آمیز لازم است بنابراین باید به تقویت آن در بین دانش‌آموزان پرداخت.

از آنجا که عزت نفس کودک زمینه و اساس ادراکات وی از تجارب زندگی را مهیا نماید، امری ارزشمند محسوب می‌گردد شایستگی عاطفی-اجتماعی که از چنین شناخت مثبت از خود ناشی می‌شود، می‌تواند به عنوان نیرویی در مقابل مشکلات جدی آینده به کودک کمک کند.

عزت نفس جنبه مهمی از عملکرد و کشش کلی کودک است و به نظرمی‌رسد به صورت تعاملی با زمینه‌های دیگری از جمله سلامت روانی و عملکرد تحصیلی ارتباط دارد به این معنی که عزت نفس می‌تواند علت و هم معلول نوعی از عملکرد باشد که در سایر حوزه‌ها رخ می‌دهد(پپ و همکاران، 1988).

در بحث از اهمیت و ضرورت موضوع می‌توان به آیات قرآن و احادیث مراجعه نمود.

خداوند در سوره فاطر آیه ده می‌فرماید: « هر که طالب عزت است بداند که تحکم و عزت خاص خدا است، کلمه نیکوی توحید و (روح پاک آسمانی) به سوی خدا بالا رود و عمل نیک خالص آن را بالا برد».

و در سوره منافقون آیه هشتم آمده است که: «عزت خاص خدا و رسول و مؤمنین است». پیامبر گرامی اسلام در این باره فرموده است: «زندگی که در آن انسان زیردست و خوار باشد مردن از آن بهتر است و مردنی که با پیروزی مقرون باشد، صدهزار بار بر زندگی ذلت‌بار ترجیح دارد».

همچنین پیامبر گرامی می‌فرمایند: کسی که نفس خود را شناخت به یقین خدا را شناخته است حضرت علی (ع) می‌فرمایند: خویشتن‌شناسی سودمندترین دانش‌هاست.

اهداف:

هدف کلی:

تعیین رابطه عزت نفس با پیشرفت تحصیلی در میان دانش‌آموزان مقطع دبیرستان شهرستان بیجار

هدف جزیی:

1-تعیین میزان رابطه‌ی عزت نفس با پیشرفت تحصیلی

2-تعیین میزان رابطه‌ی عزت نفس با جنسیت

سؤال‌ها:

1-آیا بین عزت نفس با پیشرفت تحصیلی رابطه‌ وجود دارد؟

2-آیا بین عزت نفس با جنسیت رابطه وجود دارد؟

متغیرها:

عزت نفس (متغیر مستقل): تصورات، نگرش‌ها و ارزیابی‌هایی که شخص بطور مداوم از خود انجام می‌دهد

پیشرفت تحصیلی (متغیر وابسته): موفقیت در هدف‌های تربیتی تعیین شده که به عنوان عملکرد تحصیلی دانش‌آموز در نظر گرفته شده است.

تعریف عملیاتی:

عزت نفس: منظور از عزت نفس در تحقیق حاضر میزان نمره‌ای است که فرد از آزمون کوپر اسمیت کسب کرده است.

پیشرفت تحصیلی: منظور از پیشرفت تحصیلی در پژوهش حاضر نمره معدل ترم گذشته دانش‌آموزان در تمام دروس است.‌

مقطع تحصیلی که این تحقیق در آن صورت گرفته است دانش‌آموزان دوره دبیرستان شهرستان بیجار است.